Nobelova nagrada za fiziku 2025. dodijeljena pionirima kvantnih računara
Njihova istraživanja iz 1980-ih postavila su temelje današnje kvantne tehnologije.
Trojica fizičara John Clarke, Michel H. Devoret i John M. Martinis nagrađeni su Nobelovom nagradom za fiziku 2025. godine za otkrića koja su prije više od četiri decenije otvorila put razvoju kvantnih računara i modernih mobilnih telefona. Njihov eksperimentalni rad dokazao je fenomen poznat kao kvantni tunel efekat, ključan za današnju elektroniku.
Eksperiment koji je promijenio fiziku
Još 1980-ih, Clarke, Devoret i Martinis razvili su električno kolo bez otpora koje je po prvi put praktično demonstriralo kvantni tunel efekat način na koji atomi i subatomske čestice mogu prolaziti kroz barijere koje bi, prema klasičnoj fizici, trebale biti neprobojne.
„Razgovaram s vama putem mobilnog telefona, i vjerujem da i vi koristite isti a jedan od razloga zašto on radi je upravo ovo istraživanje“, rekao je John Clarke u telefonskom razgovoru s novinarima tokom dodjele nagrada.
Od teorije do kvantne stvarnosti
Ono što je nekada bilo samo teorijska mogućnost, njihovi eksperimenti su pretvorili u stvarni fizički fenomen. Time su postavili temelje ne samo za razvoj tranzistora, već i za cijelu industriju kvantnog računarstva koja danas mijenja tehnološki pejzaž.
Clarke je veći dio svoje karijere proveo na Univerzitetu Kalifornije u Berkeleyju, gdje i danas djeluje kao emeritus profesor. Devoret i Martinis nastavili su istraživanja na prestižnim univerzitetima i u industriji obojica su radili na kvantnim projektima kompanije Google.
Kvantna supremacija i budućnost tehnologije
Martinis je 2019. godine, kao voditelj Googleovog tima Quantum AI, objavio postizanje „kvantne supremacije“ trenutka kada je kvantni računar riješio zadatak brže od najmoćnijeg superračunara na svijetu. Danas predaje na univerzitetima Yale i Kalifornija, Santa Barbara, dok Devoret obavlja funkciju glavnog naučnika za kvantni hardver u Google Quantum AI.
U elitnom društvu naučnih legendi
Dodjelom Nobelove nagrade 2025. godine, Clarke, Devoret i Martinis pridružili su se elitnom krugu fizičara koji su obilježili naučnu istoriju, među kojima su i Max Planck (1918) te Albert Einstein (1921). Njihov rad i dalje oblikuje tehnološki napredak koji koristi cijeli svijet.
